شیوه‌های کاربرد آیات و احادیث در تاریخ جهانگشای جوینی

واکاوی آثار ادبی با تکیه بر آرایه‌های سخن و هر گونه شگردی که کلام را از سطح زبان به سطح ادب فرا ببرد، در فرایند معناسازی از اهمیّت بسزایی برخوردار است، به‌ گونه‌ای‌ که کشف لایه‌های پنهانی متون به درک تازه‌ای از خواندن متن می‌انجامد. آیات و احادیث به ‌عنوان شگردی ادبی در هر دوره‌ای از زبان و ادبیّات فارسی با توجّه به مقاصد شاعران و نویسندگان، در بیان مقصودی خاص مورد استفاده قرار گرفته‌اند. تاریخ جهانگشای جوینی از برجسته‌ترین متون تاریخی‌ـ ادبی است که کاربرد آیات و احادیث، یکی از خصیصه‌های مهمّ نثر این کتاب می‌باشد. در این پژوهش توصیفی‌ـ تحلیلی سعی شده است جایگاه هنری و اثرپذیری‌های جوینی در اقتباس از آیات و احادیث بررسی و تحلیل شود. لذا دو پرسش اصلی مطرح می‌شود: الف) با توجّه به نوع کاربرد آیات و احادیث در نثر آن دوره، جوینی بیشتر از چه شیوه‌هایی بهره برده است؟ ب) مهم‌ترین اهداف معنایی و انگیزشی جوینی در استفاده از این هنر سبکی چه بوده است؟ نتیجة این بررسی حاکی از آن است که آیات و احادیث در این اثر، با تنوّع کاربردها و شیوه‌های معنادار زبانی، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در ایراد مفاهیم ذهن نویسنده داشته باشد، به ‌طوری‌که می‌توان آیات و احادیث را به‌ عنوان یکی از شیوه‌های تحلیل متن معرّفی کرد. بیشترین اهداف به قصد تبیین و توضیح، استشهاد و استناد، تعلیل و توجیه و نکته‌پردازی به کار رفته است.